Emerytura to taki temat w polskiej debacie publicznej, o którym można śmiało powiedzieć, że zasługuje on na szczególną uwagę. Dlaczego? Dzieje się tak, ponieważ problem ten dotyka każdego, kto znajduje się w wieku poprodukcyjnym. To, ile wynosi średnia emerytura, a także jej wysokość dla mężczyzn i kobiet są jedynie niektórymi aspektami tego obszernego tematu. W związku z tym warto przyjrzeć się bliżej danym dotyczącym emerytur.

Dzięki temu będziemy w stanie, zrozumieć, jakie czynniki wpływają na wysokość świadczeń wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zastanowimy się również nad tym, co możemy zrobić, by zadbać o naszą przyszłość finansową i cieszyć się godną emeryturą na starość. Miłej lektury!

Przeciętna emerytura w Polsce – na jakie świadczenia mogą liczyć seniorzy?

Na początek, zastanówmy się nad tym, ile osób pobiera emeryturę w Polsce – dzięki temu łatwiej będzie nam zrozumieć skalę problemu. Z danych ZUS wynika, że mamy w naszym kraju niemal dziesięć milionów emerytów. Jeszcze w styczniu 2023 r. prezes ZUS opublikowała bowiem informację, zgodnie z którą w Polsce żyje nieco ponad 9,8 mln osób w wieku 60+. (Zdecydowana większość z nich pobiera świadczenia emerytalne). Z kolei jeśli chodzi o seniorów, których wiek przekracza 80 lat, mowa jest o ok. 1,7 mln osób.

Dla porównania, w Polsce żyje obecnie niecałe 38 milionów obywateli. Jak zatem widać, odsetek emerytów w zestawieniu z łączną liczbą obywateli jest naprawdę spor. A jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że polskie społeczeństwo – tak samo, jak ma to miejsce w przypadku innych państw wysoko rozwiniętych – starzeje się w dość szybkim tempie, nie powinniśmy dziwić się, że temat ten jest obecny w polskiej debacie publicznej.

Na poziom emerytury wpływają m.in. takie czynniki jak:

• staż pracy,
• poziom otrzymywanego wynagrodzenia, od którego otrzymuje się składki,
• średnia przewidywana długość życia,
• wiek, w którym senior przechodzi na emeryturę.

Czytaj również: Ile wynosi minimalna emerytura 2023 / 2024

Emerytura w Polsce – ważna nie tylko liczba świadczeniobiorców, ale także wysokość emerytur

Oczywiście, ważne jest nie tylko to, co wynika z raportu ZUS na temat liczby świadczeniobiorców.  To jeszcze nie wszystko, na co warto zwracać uwagę. Oprócz tego istotna jest również przeciętna emerytura wypłacona. W marcu 2023 roku wyniosła ona niemal 3,5 tys. zł, co oznacza wzrost o blisko 579 zł w porównaniu z rokiem poprzednim.

Średnia emerytura a waloryzacja emerytur

Przeciętna emerytura wypłacona w marcu 2023 r. wyniosła 3 482,63 zł, podczas gdy jeszcze w 2022 r. było to 2 903,85 zł. To znaczący wzrost, który wynika z ustawowej waloryzacji świadczeń dokonanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. (Weszła ona w życie w dniu 1.03.2023). Świadczenia wzrosły o 14,8 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim.

Zobaczmy, jak kształtowała się średnia emerytura w Polsce na przestrzeni kilkunastu ostatnich lat. Zestawienie to dobrze nam pokazuje, jak bardzo poprawiła się sytuacja seniorów:

Grafika 1. Średnia emerytura w Polsce kobiet i mężczyzn 2018-2022 r. Źródło: https://demagog.org.pl/wypowiedzi/srednia-emerytura-kobiety-nizsza-niz-mezczyzny-o-ile/ 

Średnia emerytura to jeszcze nie wszystko

Średnia emerytura w Polsce rośnie, ale warto zwrócić uwagę również na minimalne emerytury i renty. Jest to o tyle ważne, że 1 marca 2023 roku – o czym już wspomnieliśmy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych wprowadził podwyżki w ramach waloryzacji. Co ważne, ustawowa waloryzacja objęła swoim zakresem nie tylko emerytury, ale także renty. W efekcie podjętych wówczas decyzji:

• minimalna emerytura,
• renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
• renta rodzinna

zostały zwiększone. Jeśli chodzi o minimalną emeryturę – bo to ona nas interesuje w największym stopniu – świadczenie wzrosło o 250 zł, tzn. z 1 338,44 zł do 1 588,44 zł.

Renta z tytułu niezdolności do pracy również została znacząco powiększona, ponieważ przeprowadzono jej waloryzację o 187,50 zł, co przełożyło się na wzrost z 1 003,83 zł do 1 191,33 zł.

Takie działania przeprowadzane przez resort rządowy mają bardzo prosty cel: poprawę sytuacji finansowej osób, którym przysługuje jedynie najniższa emerytura.

Kwota bazowa zwaloryzowana, która stanowi podstawę do naliczania emerytur, jest ustalana co roku i obowiązuje od dnia 1 marca aż do końca lutego roku następnego.

Emerytury wyjątkowe

Ciekawym rozwiązaniem w polskim systemie emerytalnym jest tzw. emerytura wyjątkowa. Świadczenie to jest przyznawane w sposób automatycznie; emerytura wyjątkowa przysługuje z urzędu wszystkim tym, którzy ukończyli setny rok życia.

Emeryturę wyjątkową określa się również jako tzw. świadczenie honorowe.

Jeśli chodzi o wysokość emerytury wyjątkowej, to wynosi ona 5540,25 zł brutto. Emerytura dla stulatków jest wypłacana każdego miesiąca. Co ważne, przy emeryturach wyjątkowych wciąż wypłaca się dotychczasową pobieraną emeryturę lub rentę. Raz przyznana emerytura wyjątkowa nie ulega zmianie i jest wypłacana w tej samej wysokości do końca życia.

Warto wiedzieć – kwota przyznanej emerytury wyjątkowej: Osoby, które raz już otrzymały emeryturę wyjątkową, zyskują to świadczenie w określonej wysokości do końca życia.

Świadczenia rosną… ale wciąż jest problem w rozkładzie wysokości emerytur

Zapewne każdego, kto popiera ideę solidarności społecznej, cieszy myśl, że emerytury w Polsce systematycznie rosną. Taki stan rzeczy nie oznacza jednak, że system świadczeń dla seniorów jest pozbawiony słabości i nie trzeba stawiać już czoła żadnym problemom. Wydaje się, że jest wręcz przeciwnie.

Czy kobiety wciąż otrzymują statystycznie niższą emeryturę niż mężczyźni?

Mimo pozytywnych zmian, jakie zachodzą w ostatnich latach w postaci wzrostu przeciętnej emerytury i przyznania dodatkowych świadczeń (13-ka, 14-ka), wciąż jeszcze istnieją – i to dość znaczące – dysproporcje pod kątem płci. Jeśli przeanalizuje się dane dotyczące emerytur mężczyzn i kobiet, okazuje się niestety, że kobiety otrzymują statystycznie niższe emerytury w porównaniu z mężczyznami.

Przyczyn należy dopatrywać się raczej w sytuacji na rynku pracy. Wciąż bowiem polskie społeczeństwo odczuwa następstwa problemu tzw. luki płacowej, która – przynajmniej częściowo – ma swoje źródło w tym, że przerwy w karierze zawodowej kobiet są spowodowane okresami macierzyństwa i rodzicielstwa.

Z raportu ZUS wynika, że aż 42,5 proc., czyli niemal połowa kobiet pobiera świadczenia w wysokości nieprzekraczającej 2,4 tys. zł, podczas gdy ok. jedna trzecia otrzymuje emeryturę w wysokości powyżej 3 tys. zł. Z drugiej jednak strony trzeba zwracać uwagę również na pozytywy. Okazuje się bowiem, że w porównaniu z 2022 rokiem liczba kobiet pobierających emerytury w wysokości powyżej 5 tys. zł wzrosła dość pokaźnie, bo aż o ok. 160,6 tys. osób. Są to optymistyczne dane, które pokazują nam, że również kobiety mogą otrzymywać względnie wysokie emerytury.

Z kolei jeśli chodzi o mężczyzn, rozkład emerytur przedstawia się nieco inaczej. Około 13,8 proc. spośród nich otrzymuje niższą emeryturę, czyli świadczenia w wysokości od 2 200,01 zł do 2 600 zł. I tu jednak możemy dostrzec również korzystne zmiany, ponieważ obserwuje się wysoki odsetek mężczyzn pobierających emeryturę przekraczającą 7 tys. zł. W 2022 roku grupa ta liczyła sobie ok. 108 tysięcy emerytów, zaś według stanu na 2023 roku jest to już niemal 259 tys. seniorów. A zatem, odnotowano wzrost mocno przekraczający 100 proc. rok do roku!

Sprawdź również: Własna działalność gospodarcza a emerytura. Co warto wiedzieć?

IKZE – sposób na godną starość?

Jak się okazuje, jako przyszły emeryt masz więcej możliwości niż tylko emerytura wypłacana przez ZUS na podstawie składek potrącanych z wynagrodzenia. Ciekawym pomysłem jest IKZE, czyli Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego. Oferuje ono szereg korzyści, w tym np.:

• efektywne oszczędzanie. Środki, które są gromadzone na IKZE, nie podlegają podatkowi Belki. (standardowo wynosi on 19%). Z takim obciążeniem trzeba liczyć się w przypadku kont oszczędnościowych czy lokat.
• ulga podatkowa. IKZE to możliwość dokonania corocznych odliczeń od podatku w czasie oszczędzania. Ulga podatkowa z tytułu PIT może wynieść 999 zł (w przypadku stawki 12%) lub nawet 2 663 zł przy 32% podatku PIT.
• elastyczność wypłat. Jako oszczędzający na IKZE możesz wypłacić środki z IKZE w momencie osiągnięcia 65. roku życia, śmierci oszczędzającego (w ramach dziedziczenia) lub na wniosek samego oszczędzającego.

Podsumowanie

• Emerytura każdego roku podlega waloryzacji, co oznacza wzrost comiesięcznie wypłacanego świadczenia.
• Coroczna waloryzacja emerytura i rent jest wprowadzana w marcu. Takie rozwiązanie ma za zadanie pomóc w pokryciu rosnących kosztów życia w naszym kraju osobom, które z uwagi na zaawansowany wiek oraz choroby nie są już w stanie podejmować aktywności zawodowej.
• Średnia emerytura w Polsce wyniosła w 2023 roku ok. 3 311,61 zł brutto.
• Ważne jest nie tylko to, ile wynosi przeciętna emerytura w Polsce. Oprócz tego trzeba mieć bowiem na uwadze, że wprowadzono takie świadczenia dla seniorów jak „trzynastka” oraz „czternastka”. Idea tego rozwiązania jest bardzo prosta. Dodatkowe, wypłacane raz do roku świadczenia, które również mają za zadanie poprawić sytuację bytową emerytów.
• Według w Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – p. Gertrudy Uścińskiej – w marcu 2023 roku świadczenia w postaci emerytur i rent w ZUS pobierało łącznie ok. 10 mln świadczeniobiorców.
• Cennym uzupełnieniem dla emerytury z ZUS może być IKZE. Zwraca się uwagę na wiele zalet takiego rozwiązania. Przede wszystkim, pozwala ono uniknąć podatku Belki i daje prawo do odliczeń w ramach podatku PIT.